تاریخچه وکالت

تاریخ بشر همواره نشان می دهد که از هزاران سال پیش چهره وکیل مدافع و وکالت از لا به لای حوادث و وقایع و در اداره و تمشیت امور اجتماعی نمایان است ، حتی از 5 هزار سال قبل در تمدن سومر که وکیل مدافع در دادرسی از متهم دفاع کرده ، مدارک کتبی به جای مانده . همچنین در ایران باستان سخنگویان قانون مشاور مردم در امور قضایی و زبان آن ها در داگاه ها بوده اند و در ایران بعد از اسلام مستنداً به ادله اربعه و مدارک مُسَلّم درباره جواز و حقانیت وکالت در کتب فقهی به تفصیل یاد شده است . در دین مبین اسلام وکیل نه تنها برای مدافعان حقوق مردم در محاضر شرعی و محاکم و مراجع عرفی به کار رفته بلکه به جهت وسعت قلم و عملکرد و عمق مفهوم آن در هر موردی که کسی سِمَت امین قائم مقام را داشته به او اطلاق کرده اند و در نهایت کسی که متکلف امور دیگری با متصدی امور رسمی و دیوانی بوده وکیل نامیده می شود .

حتی می بینیم وکیل را در ایران خاصه و تصدی امور محاسبات و اجرای اوامر سلطان و امور مالی در برابر کلمه وزیر به کار برده اند و نیز منابع فارسی فراوانی موجود است که درباره ی وکیل و قاضی سخن به میان آورده از جمله کیمیای سعادت تألیف «امام ابوحامد محمد غزالی» و تاریخ مسعودی که به نام مؤلف آن «بیهقی» معروف شده و از شاهکارهای نثر فارسی است همچنین در یونان قدیم کسانی بوده اند که برای متهمان عاجز از دفاع ، لایحه دفاع تنظیم می کرده اند و یا به جای آنان در شورای دادرسی دفاع می نمودند و در (رُم) شهرنشینان «آزاد» به نام وکیل مدافع و یا به اصطلاح «آدوکائوس» دفاع از دیگران را بر عهده داشته و آدوکائوس به معنی «برای دیگران و به جای دیگری است.» و بالاخره در سومر که نخستین تمدن بوده است و تاریخ آن را از 5 هزار سال پیش از میلاد تعیین کرده اند در شهرهای آن طرح نخستین تمدن «فرهنگ داری» را ریخته اند که تاریخ از آن آگاه است و در زمینه قانون گذاری و داوری و وکالت، تاریخ گواه می دهد که علاوه بر مجالس محاکمه و داوری که در معبدها تشکیل می شد برای دادگاه عالی قاضیان متخصص برگزیده می شد و در زمینه آیین داوری و حضور وکیل مدافع در محاکم ، همواره بر اساس عدالت بوده و محاکمه ، با حضور وکیل مدافع انجام می گرفته است به این ترتیب آنچه تردید ناپذیر است حمایت و پشتیبانی از ناتوان و دفاع از ستمدیدگان پا به پای داوری و قضا در عرصه اجتماع است و وکلا در طول تاریخ ممتد بشر و تاریکی های جامعه استبدادی از حقوق افراد دفاع می کردند و اجرای قانون و عدالت را خواستار می شدند .

مهدی ارم